Thoái hóa đốt sống lưng L4, L5

Thoái hóa đốt sống lưng L4 L5 là căn bệnh khá phổ biến khi hai đốt sống lưng cuối cùng bị suy yếu và tổn thương gây ảnh hưởng đến sức khỏe và đời sống sinh hoạt người bệnh. Tìm hiểu rõ các thông tin về bệnh giúp người bệnh có thể chủ động trong việc phòng tránh và điều trị trước khi gặp phải những biến chứng nguy hiểm.

Hình ảnh thoái hóa đốt sống lưng L4, L5

Theo cấu tạo giải phẫu, cột sống của con người bao gồm 33 đốt xương, trong đó có: 7 đốt sống cổ từ C1 đến C7, 12 đốt sống ngực từ T1 đến T12 và 5 đốt sống lưng gtừ L1 đến L5. Bên cạnh đó, không thể bỏ qua 5 đốt sống cùng từ S1 đến S5 ở phần cuối cùng của cột sống.

Nhìn vào hình ảnh trên chúng ta có thể thấy vị trí thắt lưng chính là phần chịu tải trọng và giữ thăng bằng cho cơ thể nên đây là bộ phận dễ chịu tổn thương, thoái hóa nhất. Con người thường bị thoái hóa đầu tiên ở lưng rồi mới đến những vị trí đốt sống khác. Cụ thể hơn là phần đốt sống lưng l4 l5 là khu vực thoái hóa phổ biến nhất.

L4, L5 là hai đốt sống lưng nằm ở vị trí thấp nhất của cột sống thắt lưng. Cùng với khớp, đĩa đệm, dây thần kinh và mô mềm chúng có nhiệm vụ chính giúp cơ thể đứng thẳng và hỗ trợ nâng đỡ cho phần thân trên cơ thể chuyển động theo nhiều hướng khác nhau, thực hiện các động tác như xoay, vặn mình, cúi gập…

Do chức năng chịu tải nặng và phạm vi hoạt động rộng, nằm ở vùng thắt lưng nên đốt sống L4, L5 là vị trí chịu áp lực từ toàn bộ phần trên của cơ thể. Do đó hai đốt sống này dễ bị chấn thương hơn những đốt sống lưng còn lại. Cụ thể như sau:

• Đốt sống lưng L4 có thể bị lệch về phía trước so với đốt sống L5 gây chèn ép vào rễ thần kinh dẫn đến đau thần kinh tọa và đau thắt lưng.
• Đĩa đệm ở giữa 2 đốt xương sống L4 và L5 có thể bị thoát vị hoặc thoái hóa dẫn đến đau thắt lưng hoặc đau dây thần kinh tọa.
• Hai khớp kết nối giữa đốt sống L4 và L5 có thể cho phép những chuyển động bất thường và phát triển tình trạng viêm xương khớp.
• Đoạn đốt sống L4 L5 ở thắt lưng có một dây thần kinh đi qua nó, từ bên trong ống sống đi qua mặt sau của mỗi chân. Dây thần kinh này được gọi là rễ thần kinh L4. Nếu bất kỳ protein nào bị viêm từ bên trong đĩa đệm bị thoát vị và tiếp xúc với dây thần kinh này, hoặc nếu có bất cứ thứ gì ép vào nó, các cơn đau có thể lan tới dây thần kinh.

Triệu chứng thoái hóa đốt sống lưng L4, L5

Thoái hóa đốt sống lưng L4 L5 là tình trạng suy yếu của đốt sống và đĩa đệm xung quanh. Từ đó nó có thể khiến cấu trúc cột sống mất ổn định, làm phát sinh cơn đau nhức và giảm phạm vi vận động.

Ở vị trí đốt sống L4 L5 bị thoái hóa hình thành gai xương, khi gai xương phát triển bất thường có thể gây nứt/ rách đĩa đệm gây chèn ép lên dây thần kinh tọa.

Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh mà mỗi người bệnh có những biểu hiện khác nhau. Nhìn chung, triệu chứng thoái hóa đốt sống lưng L4 L5 khá dễ dàng nhận biết. Tuy nhiên, để chấn đoán được chính xác nhất, mọi người nên đến các cơ sở y tế chuyên khoa để được xét nghiệm, chẩn đoán tình trạng bệnh. Các triệu chứng và dấ8u hiệu phổ biến của bệnh bao gồm:

• Cảm giác đau nhức thắt lưng: Đây là triệu chứng đầu tiên mà người bệnh thoái hóa đốt sống lưng L4 L5 có thể gặp phải. Khi đốt sống L4 lệch về phía trước sẽ tạo điều kiện cho rễ thần kinh bị chèn ép gây đau nhức tại 2 bên thắt lưng. Ban đầu là những cơn đau thoáng qua, ngắn hạn mà chúng ta thường không hay để ý tới. Sau đó là những cơn đau nhói dữ dội hoặc âm ỉ không báo trước, đau đặc biệt tại vùng thắt lưng dưới.
• Cơn đau lan rộng: Khi bệnh trở nặng cơn đau sẽ lan rộng xuống chân, gây tê, đau nhức. Khiến người bệnh không thể đứng thẳng mà phải khom lưng. Thậm chí có thể làm mất khả năng di chuyển của người bệnh.
• Cơn đau nhức: trở nên rõ rệt và tăng lên khi người bệnh phải thực hiện các động tác cúi người, gập người, mang vác đồ…
• Giảm khả năng vận động, khó khăn khi cúi gập và xoay người: Khi các cơn đau liên tục và dữ dội sẽ gây hạn chế vận động cho người bệnh. Chỉ cần người bệnh đi lại hoặc thực hiện những vận động nhẹ nhàng cũng khiến cơn đau càng trở nên dữ dội hơn.
• Có cảm giác tê bì và ngứa ran chạy dọc từ hông xuống chi dưới

Nguyên nhân thoái hóa đốt sống lưng L4, L5

Nguyên nhân trực tiếp dẫn đến bệnh thoái hóa đốt sống lưng là do đĩa đệm và đốt sống bị suy yếu, tổn thương, dẫn đến tình trạng mất đàn hồi và xơ cứng.

Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến thoái hóa đốt sống lưng L4, L5. Nhưng những nguyên nhân chủ yếu dưới đây được xem là các nguyên nhân chính và cơ bản nhất:

• Thoái hóa tự nhiên: đây là nguyên nhân khá phổ biến ở người trung niên, người già do quá trình lão hóa tự nhiên. Khi cơ thể già đi, xương không còn đủ chắc khỏe và linh hoạt, đàn hồi như trước, thêm vào đó, các lớp sụn bọc giữa đốt sống bị mài mòn, khe đốt sống hẹp lại, các gai xương mọc ra chèn vào hệ thống dây thần kinh gây ra nhiều đau đớn. Quá trình này có thể khiến đĩa đệm, đốt sống và dây chằng bị thoái hóa, dẫn đến tình trạng giảm phạm vi chuyển động, đau nhức, tê bì,…
• Béo phì: L4, L5 là hai đốt sống lưng nằm ở vị trí thấp nhất của cột sống thắt lưng nên đây là vị trí chịu áp lực lớn từ toàn bộ trọng lượng của cơ thể. Do đó nếu có cân nặng quá cao, cơ quan này có thể bị chèn ép dẫn đến tình trạng tổn thương và thoái hóa.
• Ngồi sai tư thế hoặc ngồi quá lâu: trường hợp này xảy ra ở mọi lứa tuổi, bao gồm cả học sinh, sinh viên, nhân viên văn phòng – những người có mức độ ngồi nhiều trong ngày. Ngồi sai tư thế hoặc ngồi quá lâu khiến xương cột sống và vùng thắt lưng bị biến dạng, thiếu máu và oxi.

• Vận động quá sức: vận động quá sức khiến cơ thể không có thời gian nghỉ ngơi cũng là một trong những nguyên nhân khiến đốt sống L4, L5 bị tổn thương, suy giảm chức năng và mất dần vai trò.
• Lao động nặng nhọc: Những người làm công việc nặng nhọc có thể làm tăng áp lực lên đốt sống khiến cho cơ quan này bị bào mòn, suy yếu nên có nguy cơ mắc bệnh thoái hóa đốt sống lưng L4 L5 cao hơn bình thường.
• Thoát vị đĩa đệm: Thoát vị đĩa đệm là bệnh lý xảy ra khi đĩa đệm bị tổn thương, mất độ đàn hồi và có xu hướng nứt/ rách khiến dịch nhầy thoát ra bên ngoài. Tổn thương ở đĩa đệm có thể làm tăng mức độ chèn ép lên đốt sống L4 L5 và gây ra tình trạng thoái hóa.
• Tiền sử chấn thương: những va chạm và chấn thương trong quá khứ khiến xương và khu vực đầu khớp bị vỡ, gãy cuống và làm giảm mức độ bền vững của hệ thống xương cột sống. Nếu không được điều trị dứt điểm, theo thời gian, chúng có thể khiến cho đốt sống lưng của bạn trượt ra khỏi vị trí ban đầu.

Ngoài ra nguy cơ mắc bệnh lý này cũng có thể tăng lên nếu bạn duy trì một số thói quen thiếu lành mạnh như lười vận động, chế độ ăn uống nghèo dinh dưỡng, thường xuyên hút thuốc lá…

Các phương pháp chẩn đoán bệnh

Bên cạnh những biểu hiện mà người bệnh gặp phải, để chẩn đoán bệnh chính xác bác sĩ sẽ thực hiện một số phương pháp chẩn đoán sau:

• X-Quang: Đây là kỹ thuật chẩn đoán phổ biến đối với các bệnh lý xương khớp. Hình ảnh phản chiếu từ phương pháp chụp X-quang cho phép bác sĩ xác định sự hình thành gai xương, không gian giữa đĩa đệm và đốt sống,…
• MRI: MRI (chụp cộng hưởng từ) cho hình ảnh hiển thị rõ nét các mô mềm xung quanh cột sống (đĩa đệm, dây thần kinh tọa, dây chằng,…). Hình ảnh từ MRI giúp bác sĩ loại trừ khả năng thoát vị đĩa đệm, u cột sống và một số bệnh lý khác.
• Xét nghiệm máu: Xét nghiệm máu giúp bác sĩ loại trừ khả năng đau nhức lưng do nhiễm trùng và các bệnh lý rối loạn miễn dịch (viêm khớp vảy nến và lupus ban đỏ hệ thống).

Phương pháp điều trị thoái hóa đốt sống lưng L4 L5

Mục tiêu của việc điều trị thoái hóa đốt sống lưng L4 L5 là cải thiện triệu chứng, nâng cao chất lượng cuộc sống và phòng ngừa các biến chứng nguy hiểm. Điều trị đoạn đốt sống lưng L4 – L5 bị thoái hóa thường bắt đầu bằng các phương pháp không phẫu thuật. Trong trường hợp các triệu chứng của bệnh không được cải thiện thì bác sĩ sẽ chỉ định thuốc hoặc phương pháp phẫu thuật phù hợp.

Phương pháp điều trị không phẫu thuật

Phương pháp điều trị không phẫu thuật bao gồm sử dụng thuốcTây y, Đông y, vật lý trị liệu, thay đổi lối sống lành mạnh. Phương pháp được chỉ định phụ thuộc vào mức độ nghiêm trong của bệnh cũng như mong muốn của mỗi người.

– Sử dụng thuốc Tây y

Cả hai loại thuốc kê đơn và thuốc không kê đơn (OTC) đều được sử dụng để giúp giảm đau do L4-L5. Thông thường, các thuốc chống viêm không steroid (NSAID) thường được thử đầu tiên. Đối với những cơn đau nghiêm trọng hơn, opioids, tramadol và / hoặc corticosteroid có thể được sử dụng.

• Thuốc giảm đau chống viêm: Các loại thuốc giảm đau từ mức độ nhẹ đến trung bình người bệnh có thể sử dụng như: Paracetamol, Diclofenac, Ibuprofen, Naproxen,… Người bệnh cũng có thể dùng thuốc ở dạng viên uống, đặt trực tràng hoặc sử dụng thuốc dạng miếng dán, kem bôi tùy vào tình trạng sức khỏe.
• Thuốc giãn cơ: Thuốc giãn cơ có tác dụng thư giãn cơ bắp và dây chằng xung quanh cột sống, từ đó làm giảm hiện tượng đau nhức do co thắt. Loại thuốc này được sử dụng khi thuốc giảm đau chống viêm không có cải thiện rõ rệt. Tuy nhiên sử dụng thuốc giãn cơ có thể làm phát sinh một số tác dụng phụ như căng thẳng, chóng mặt, buồn ngủ, đau đầu, hạ huyết áp thế đứng,…
• Thuốc giảm đau gây nghiện (Opioid): Nhóm thuốc này tác động lên hệ thần kinh trung ương nhằm làm giảm cơn đau có mức độ trung bình đến nặng. So với thuốc giảm đau thông thường, Opioid có tác dụng giảm đau mạnh nhưng dễ phát sinh các tác dụng phụ nghiêm trọng.
• Tiêm steroid ngoài màng cứng vùng thắt lưng: Tiêm trực tiếp Steroid vào không gian ngoài màng cứng cột sống có thể giúp giảm viêm và giảm độ nhạy cảm của các sợi thần kinh, giảm đau hiệu quả.

– Sử dụng thuốc Đông y

✔ Bài thuốc 1:

• Chuẩn bị: Cam thảo 6g, xuyên khung 9g, quế chi 9g, sinh khương 3g, mộc qua 9g, quy đầu 9g, cát căn 15g, tam thất 3g, xương truật 9g, bạch thược 9g và đại táo 3 quả.
• Thực hiện: Sắc uống hằng ngày.

✔ Bài thuốc 2:

• Chuẩn bị: Cốt toái bổ 12g, cam thảo 6g, xương truật 12g, hoàng cầm 12g, chỉ thực 8g, quế 12g, khương hoạt 12g, đảng sâm 16g, tế tân 6g, đại táo 3 quả, bạch linh 16g, xuyên khung 12g, trần bì 8g và phòng phong 12g.
• Thực hiện: Đem các vị sắc uống.

✔ Bài thuốc 3:

• Chuẩn bị: Táo 3 quả, bạch thược 12g, quế chi 9g, kê huyết đằng 15g, sinh khương 6g, hoàng kỳ 18g, cát căn 9g và xích thược 12g.
• Thực hiện: Đem các vị sắc uống.

Việc áp dụng phương pháp sử dụng thuốc Đông y người bệnh cần đến thăm khám tại cơ sở y tế chuyên về y học cổ truyền để được bác sĩ bắt mạch, kê đơn thuốc phù hợp.

– Vật lý trị liệu

Với phương pháp vật lý trị liệu bạn có thể thực hiện các bài tập tại nhà theo hướng dẫn của chuyên gia hoặc là sử dụng các tác nhân vật lý nhân tạo (nhiệt, nước, tia hồng ngoại,…) nhằm cải thiện cơn đau và phục hồi chức năng của xương khớp.

Các kỹ thuật vật lý trị liệu được áp dụng cho bệnh nhân thoái hóa đốt sống lưng L4 L5 bao gồm:

• Chườm nóng/ chườm lạnh: Phương pháp này có đáp ứng tốt với cơn đau ở mức độ nhẹ, tận dụng nhiệt độ để giảm viêm và cải thiện triệu chứng đau nhức.
• Kích thích điện: Kỹ thuật này sử dụng dòng điện có tần số thấp tác động kích thích đến dây chằng và cơ bắp nhằm giảm đau và phục hồi chức năng.
• Dùng tia hồng ngoại: Chiếu tia hồng ngoại vào vùng đau nhức có thể giúp cơ bắp, dây chằng thư giãn và giảm tình trạng co thắt quá mức. Ngoài ra bác sĩ cũng có thể tận dụng tia hồng ngoại để dẫn thuốc vào đốt sống bị đau nhức nhằm cải thiện triệu chứng.
• Bài tập kéo giãn cơ: Các bài tập vật lý trị liệu có tác dụng kéo giãn cột sống nhằm cải thiện cơn đau, ngăn ngừa tiến triển của quá trình thoái hóa và phục hồi chức năng.

Phương pháp điều trị phẫu thuật

Phẫu thuật được bác sĩ chỉ định khi tình trạng của người bệnh xấu đi, mức độ tổn thương nặng nề hoặc không có cải thiện khi sử dụng các phương pháp điều trị phía trên. Mục đích của phẫu thuật là cân bằng cấu trúc cột sống, cải thiện triệu chứng lâm sàng và tăng cường phạm vi chuyển động.

Các thủ thuật được áp dụng cho bệnh nhân thoái hóa đốt sống thắt lưng bao gồm:

• Phẫu thuật vi phẫu: Trong phẫu thuật này, bác sĩ sẽ cắt tỉa một phần xương liền với rễ thần kinh để giảm bớt sự chèn ép lên các rễ thần kinh
• Cắt ghép: Một phần hoặc toàn bộ xương ở mặt sau của đốt sống được loại bỏ để cung cấp thêm chỗ cho cauda Equina.
• Phẫu thuật nội soi: Dùng để cắt tìa xương giảm bớt sự chèn ép.
• Phẫu thuật cắt bỏ mặt: Cắt và / hoặc loại bỏ một phần của khớp mặt.
• Thay thế đĩa đệm nhân tạo: Phẫu thuật này không phổ biến lắm và bao gồm thay thế hoàn toàn đĩa đệm để giảm chèn ép rễ thần kinh và thay thế bằng cấy ghép nhân tạo.

Phẫu thuật là phương pháp can thiệp trực tiếp đến cơ quan bị tổn thương. Tuy nhiên phương pháp này gây ra nhiều biến chứng và rủi ro nghiêm trọng như tổn thương dây thần kinh xung quanh, nhiễm trùng, chảy máu kéo dài, trật cột sống,… Do đó can thiệp ngoại khoa chỉ được thực hiện khi không còn lựa chọn thay thế.

Thay đổi lối sống cho người thoái hóa đốt sống lưng L4 L5

Thay đổi lối sống lành mạnh kết hợp với các phương pháp điều trị trên là điều kiện cần để tác động tích cực đến quá trình điều trị. Do đó bạn nên xây dựng lối sống lành mạnh như sau:

• Cần kiểm soát cân nặng, tránh để thừa cân – béo phì, nếu thừa cân béo phì cần có những biện pháp giảm cân để giảm áp lực lên xương khớp.
• Bổ sung thực phẩm lành mạnh nhằm nâng cao sức khỏe và sửa chữa những tổn thương ở hệ thống xương khớp. Nên ăn thực phẩm giàu canxi như: cá, trứng, bổ sung sữa công thức; ăn nhiều rau xanh và uống nhiều nước.
• Hạn chế các loại đồ ăn, thức uống gây cản trở quá trình tái tạo xương và giảm mức độ hấp thu canxi của cơ thể như cà phê, trà đặc, bia rượu, đồ uống chứa cồn, nước ngọt có gas, thức ăn nhanh, thức ăn nhiều dầu mỡ, gia vị,…
• Không hút thuốc lá, sử dụng chất kích thích và thức khuya.
• Nên điều chỉnh những tư thế sai lệch, đồng thời cần vận động thường xuyên để phục hồi chức năng cột sống.
• Thăm khám định kỳ nhằm kiểm soát tiến triển của bệnh.

Thoái hóa đốt sống lưng là bệnh lý mãn tính không thể chữa trị hoàn toàn. Vì vậy ngay khi nhận thấy các dấu hiệu của bệnh, bạn nên chủ động thăm khám để thực hiện các biện pháp điều trị kịp thời. Hy vọng với những thông tin trên đây, chúng ta sẽ có thêm những hiểu biết nhất định về bệnh thoái hóa đốt sống lưng L4, L5 và có cho mình cách thức phòng tránh hiệu quả.

*** Bài viết có sự cố vấn của PGS. TS Lê Minh Hà, hiện nay đang công tác tại Viện Hàn Lâm Khoa Học và Công Nghệ Việt Nam.