Bệnh thoái hóa khớp là gì?- Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Bệnh thoái hóa khớp là căn bệnh thường gặp ở người lớn tuổi và bệnh cũng đang có xu hướng trẻ hóa ở xã hội hiện đại. Thoái hóa khớp có thể do rất nhiều nguyên nhân gây ra như: di truyền, tuổi tác, chấn thương… Nếu bệnh không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể dẫn đến những hệ lụy nghiêm trọng và thậm chí có thể gây tàn phế suốt đời. Dưới đây là những thông tin về nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị bệnh thoái hóa khớp.

Thoái hóa khớp là gì?

Thoái hóa khớp là tình trạng biến đổi cấu trúc của tinh chất sụn người ta gọi là proteoglycan – nó có tác dụng làm đàn hồi và khả năng chịu lực khá tốt. Khi cấu trúc này bị biến đổi sẽ làm cho sụn khớp mỏng đi, giảm dịch nhày bôi trơn giữa các khớp và có khả năng làm mòn, nứt, vỡ các mảnh sụn rơi vào trong ổ khớp gây ra triệu chứng đau.

Đồng thời khi bị thoái hóa khớp làm tăng tình trạng vôi hóa lớp xương dưới sụn và hình thành gai xương ở rìa khớp. Khi vận động, xương dưới sụn bị cọ xát vào nhau khiến người bệnh cảm thấy vô cùng đau đớn.

Thoái hóa khớp thường gặp ở các vị trí: khớp gối, khớp cổ tay, cổ chân, khớp vai… gây ảnh hưởng rất xấu đến đời sống sinh hoạt của người bệnh. Người bệnh có thể bị thoái hóa 1 khớp hoặc thoái hóa đa khớp. Căn bệnh mãn tính này thường gặp ở người trên 40 tuổi và phổ biến nhất nhất là sau 60 tuổi. Nguyên nhân chính là do quá trình lão hóa tự nhiên và tình trạng chịu áp lực quá tải, kéo dài của sụn khớp gây ra.

Nguyên nhân gây thoái hóa khớp

Bệnh thoái hóa khớp thường sẽ phát triển dần dần và mức độ nghiêm trọng sẽ tăng dần theo tuổi tác. Theo các chuyên gia, có rất nhiều nguyên nhân gây thoái hóa khớp và nó có thể làm cho quá trình thoái quá diễn ra nhanh hơn và sớm hơn.

Do tuổi tác

Thoái hóa khớp là do quá trình lão hóa của cơ thể, bệnh thường gặp ở người từ 40 tuổi trở lên nhất là sau độ tuổi 60. Ở độ tuổi này, các mô khớp, sụn khớp bị lão hóa, khả năng tái tạo và sản sinh các tế bào sụn bị giảm dần, cùng với đó chất lượng sụn khớp cũng kém dần. Cơ thể không còn tự tiết ra dịch nhầy để bôi trơn cho các khớp. Theo thời gian, sụn khớp mất tính đàn hồi, bị khô cứng, nứt vỡ và bào mòn, gây tình trạng đau nhức và khó cử động. Khi hoạt động, sụn chạm vào đầu xương, gây hoại tử ở nơi chịu áp lực mạnh nhất.

Tuy nhiên, trong những năm gần đây nguyên nhân thoái hóa khớp không hoàn toàn chỉ xảy ra ở người lớn tuổi mà bệnh còn gặp nhiều ở những người trung niên và những người trẻ tuổi. Vì vậy, chúng ta cần chủ động đề phòng bệnh ngay từ khi còn trẻ.

Do di truyền

Nếu ông bà, bố mẹ hay anh chị em ruột của bạn bị thoái hóa khớp thì nguy cơ mắc bệnh sẽ cao hơn người bình thường. Nguyên nhân gây thoái hóa khớp và đặc biệt là nếu bạn có dị tật về khớp có thể do yếu tố di truyền.

Vì vậy, nếu như bạn bị thoái hóa khớp bạn cần tìm hiểu xem trong gia đình mình có ai bị bệnh hay không để khi gặp chuyên gia có thể đưa ra một kế hoạch cải thiện phù hợp cho bạn.

Do công việc

Do đặc thù của một số công việc thường xuyên phải đứng, ngồi lâu một tư thế, ít vận động, hoặc những người lao động chân tay nhưng tư thế làm việc là quỳ, ngồi xổm, leo cầu thang, bê vác đồ nặng… làm trong nhiều giờ, trong thời gian dài sẽ áp lực lớn lên sụn khớp và đĩa đệm, gây tổn thương phần sụn khớp, từ đó làm giảm khả năng chịu lực, lâu dần xương khớp yếu đi và rất dễ bị thoái hóa, gây đau và cứng khớp. Các khớp ở bàn tay, đầu gối và khớp háng là những khớp thường bị ảnh hưởng của thoái hóa khớp.

Luyện tập thể dục thể thao quá độ

Một số bộ môn thể thao như: bóng đá, bóng chuyển, bóng rổ, nhảy xa, quần vợt… không những gây sức ép cho xương khớp mà còn khiến cho người chơi dễ đối mặt với những chấn thương dù ở bất cứ độ tuổi nào như: giãn dây chằng, rách vỡ sụn khớp, rạn xương, trật khớp… Những tổn thương này góp phần khiến xương khớp bị thoái hóa nhanh hơn.

Thừa cân, béo phì

Béo phì, tăng cân khó kiểm soát khiến cho cột sống phải chịu quá nhiều áp lực. Ngoài ra, béo phì cũng là nguyên nhân gây hư khớp, phá hủy sụn khớp do quá nặng cân, các khớp luôn trong tình trạng bị sức ép lớn, đặc biệt là khớp gối, khớp háng, và lưng. Tình trạng này kéo dài sẽ dẫn đến tổn thương sụn khớp và xương dưới sụn sẽ là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến thoái hóa khớp.

Do các dị tật bẩm sinh hoặc các khớp bị tổn thương

• Các dị dạng bẩm sinh: Gù vẹo cột sống, cũng làm thay đổi một phần hình thái và diện tỳ nén bình thường của cột sống, dần dần gây thoái hóa.
• Các biến dạng thứ phát sau chấn thương, tai nạn, hoạt động quá sức, u, loạn sản, làm thay đổi mối tương quan, hình thái của khớp và cột sống.

Do các bệnh lý

Tiểu đường, bệnh gút, loãng xương… là những bệnh lý dẫn đến hệ lụy là thoái hóa xương khớp. Bên cạnh đó, việc sử dụng thuốc kháng sinh kéo dài để điều trị bệnh cũng có thể là nguyên nhân dẫn đến tình trạng thoái hóa cột sống sớm hơn.

Chế độ ăn uống thiếu chất

Chế độ ăn uống hàng ngày thiếu chất dinh dưỡng đặc biệt là canxi, chondroitin – những chất cần thiết giúp xương chắc khỏe cũng là một trong những nguyên nhân đẩy nhanh quá trình thoái hóa. Đặc biệt, đối tượng phụ nữ sau khi sinh con hoặc trong giai đoạn tiền mãn kinh, mãn kinh cơ thể bị thiếu hụt lượng lớn canxi nên cũng là những đối tượng dễ bị thoái hóa khớp nếu không được bổ sung Canxi kịp thời.

Triệu chứng của thoái hóa khớp

Người bệnh thoái hóa khớp sẽ gặp rất nhiều triệu chứng dai dẳng, kéo dài, gây hạn chế vận động, khiến cho cơ thể luôn trong trạng thái mệt mỏi, suy nhược. Dưới đây là một vài triệu chứng thường gặp:

Đau nhức

Đau nhức là triệu chứng điển hình của thoái hóa khớp. Triệu chứng đau theo kiểu cơ giới tức là đau khi vận động và giảm khi nghỉ ngơi.

• Vị trí: đau ở khớp hoặc đoạn cột sống bị thoái hóa ít lan xa thường đau đối xứng hai bên.
• Tính chất: Cơn đau âm ỉ và nặng hơn về sáng sớm, buổi tối hoặc khi co dãn khớp, có khi thành cơn đau cấp sau khi vận động ở tư thế bất lợi. Khi thời tiết thay đổi và đặc biệt là trời rét cơn đau sẽ trở nên nghiêm trọng hơn
• Đau diễn biến thành từng đợt, có khi diễn biến đau liên tục tăng dần. Thoái hóa khớp càng nặng thì cảm giác đau càng dai dẳng hơn.
• Khớp có thể bị sưng, các cơ xung quanh trở nên mỏng hoặc yếu đi gây khó khăn khi vận động.
• Đau không kèm theo các biểu hiện viêm.

Cứng khớp

Cứng khớp là triệu chứng thường gặp vào buổi sáng ngay sau khi ngủ dậy. Đây cũng là một trong những triệu chứng điển hình của thoái hóa khớp. Trong thời gian ngủ, người bệnh không cử động khiến các khớp dần bị cứng lại vì vậy ngay sau khi ngủ dậy bạn cần nghỉ ngơi khoảng 10 – 30 phút và thực hiện động tác co duỗi chân, xoa bóp để triệu chứng giảm dần.

Có tiếng kêu lạo xạo khi cử động

Phần sụn, đệm giữa hai khớp xương ở người thoái hóa khớp bị hao mòn, dịch nhầy bôi trơn giảm nên khi người bệnh di chuyển, đầu xương sẽ ngày càng sát vào nhau, chạm với phần sụn bị bào mòn gây ra tiếng kêu lạo xạo. Khi vận động mạnh tiếng kêu sẽ nghe rất rõ  và kèm theo những cơn đau nhức dữ dội.

Hạn chế vận động

Khi bị thoái hóa, các khớp và cột sống sẽ bị hạn chế vận động 1 phần, khiến cho việc đi lại, vận động hàng ngày gặp nhiều khó khăn. Những động tác như: nhấc chân, đứng lên ngồi xuống, leo cầu thang, vặn mình… rất khó thực hiện. Một số động tác không thể thực hiện như: không quay được cổ, không cúi được sát đất… Giai đoạn nặng, người bệnh còn bị mất thăng bằng và dễ ngã khi đi lại.

Teo cơ, sưng tấy và biến dạng khớp

Ở giai đoạn nặng, sụn bị tổn thương nghiêm trọng sẽ dẫn đến tình trạng teo cơ, sưng tấy và biến dạng khớp. Tình trạng này khiến các khớp bị sưng to và biến dạng gây đau nhức, hạn chế vận động. Nếu không được điều trị kịp thời, đúng cách thì người bệnh sẽ phải đối mặt với nguy cơ tàn phế.

Trên đây là những triệu chứng cơ bản của bệnh thoái hóa khớp. Ngay khi thấy mình có những biểu hiện này, bạn nên đến cơ sở y tế chuyên khoa để được thăm khám để được bác sĩ tư vấn phương pháp điều trị phù hợp nhất.

Chẩn đoán thoái hóa khớp

Dựa trên những triệu chứng của người bệnh bác sĩ sẽ tiến hành chẩn đoán dựa trên một số xét nghiệm sau:

• Xquang: Có thể thấy các khe khớp, đặc xương dưới sụn, gai xương.
• Chụp cộng hưởng từ: Giúp phát hiện tổn thương ở sụn khớp mà Xquang không nhìn thấy.
• Nội soi khớp: Cho biết mức độ canxi hóa của sụn khớp, phân tích tổng thể xương dưới sụn.
• Siêu âm khớp: Phát hiện hẹp khe khớp, gai xương, tràn dịch khớp, mảnh xương sụn tự do trong ổ khớp…

Từ đó, bác sĩ sẽ có cái nhìn tổng quát hơn về mức độ nghiêm trọng của bệnh và điều hướng phương pháp điều trị phù hợp.

Phương pháp điều trị thoái hóa khớp

Tùy vào mức độ nghiêm trọng của bệnh mà bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ điều trị với từng trường hợp cụ thể. Một số phương pháp được áp dụng trong điều trị thoái hóa khớp có thể kể đến như: điều trị tây y, đông y, phẫu thuật, kết hợp tập luyện, vật lý trị liệu…

Điều trị Tây y

Một số loại thuốc giảm đau như: paracetamol, ibuprofen, aspirin được sử dụng trong điều trị thoái hóa khớp. Nếu trường hợp mức độ thoái nghiêm trọng hơn bác sĩ sẽ chỉ định phối hợp với thuốc giảm đau chống viêm không steroid (uống hoặc tiêm), kết hợp tiêm corticoid nội khớp để mang lại hiệu quả cao.

Việc sử dụng thuốc cần có sự tư vấn và chỉ định cụ thể của bác sĩ chuyên khoa chứ người bệnh không nên tự ý mua thuốc về dùng. Tuy các loại thuốc giúp người bệnh cắt cơn đau nhanh chóng và cảm thấy dễ chịu ngay sau đó nhưng lại tiềm ẩn tác dụng phụ, ảnh hưởng tới chức năng gan, dạ dày, thận, tim đập nhanh…

Điều trị Đông y

Địa liền từ rất lâu đã được sử dụng trong dân gian để chữa bệnh đau nhức xương khớp, thoái hóa khớp, viêm khớp. Người dân thường dùng Địa liền ngâm với rượu để xoa bóp những chỗ xương khớp bị đau, nhức mỏi và có sự cải thiện đáng kể.  Đây là một trong những vị thuốc rất quý trong các bài thuốc chữa bệnh xương khớp từ cổ xưa.

Trên cơ sở đó, công trình nghiên cứu tập trung đi sâu tìm kiếm, phát hiện các thành phần có hoạt tính tốt của cây Địa liền để nâng cao hiệu quả sử dụng và tác dụng lên bệnh của thảo dược Địa liền. Nhóm nghiên cứu đã phát hiện trong cây Địa liền có hoạt chất KGA1 có tác dụng giảm đau và chống viêm rất tốt đối với bệnh xương khớp.

Hơn thế nữa, khi làm nghiên cứu so sánh tác dụng của KGA1 với 2 chất chống viêm, giảm đau sử dụng phổ biến trong điều trị bệnh lí xương khớp hiện nay, kết quả đều cho thấy KGA1 cho kết quả đáp ứng tốt hơn.

Hoạt chất KGA1 khi được kết cùng bài thuốc độc hoạt tang kí sinh và Collagen Type 2 cho tác dụng điều trị bệnh xương khớp vượt trội. Không chỉ giúp giảm đau, chống viêm hiệu quả mà còn giúp phục hồi sụn khớp, đem lại giá trị lâu dài cho người bệnh.

Điều trị thoái hóa khớp bằng tế bào gốc

Phương pháp này mới được áp dụng tại một số bệnh viện lớn ở nước ta. Bằng cách đưa các tế bào gốc vào khớp xương bị thoái hóa, chúng sẽ biệt hóa tế bào sinh sụn, tái tạo sụn lành tại khớp bị bào mòn, hư hỏng. Từ đó có thể khắc phục các triệu chứng bệnh, phục hồi khả năng vận động.

Tế bào gốc có thể chiết suất từ mô mỡ, tủy xương hay huyết tương giàu tiểu cầu từ chính bệnh nhân. Phương pháp điều trị này mang lại hiệu quả trung bình kéo dài khoảng 3 – 4 năm/ lần tiêm. Với những bệnh nhân tuổi càng cao hiệu quả sẽ càng ngắn.

Điều trị phẫu thuật

Các phương pháp điều trị ngoại khoa bao gồm: nội soi, đục xương, nắn chỉnh trục khớp, cắt lọc, bào rửa khớp. Trường hợp nặng khi khớp bị biến dạng có thể thực hiện phẫu thuật thay thế một phần hoặc toàn bộ khớp. Phẫu thuật được chỉ định khi mà người bệnh áp dụng các biện pháp điều trị trên mà không đạt hiệu quả và trường hợp các khớp bị biến dạng.

Bên cạnh việc áp dụng các biện pháp điều trị phù hợp người bệnh cũng nên duy trì thực hiện một số bài tập và thay đổi chế độ sinh hoạt phù hợp:

• Giảm cân nếu bị thừa cân, duy trì mức cân nặng hợp lý
• Chế độ luyện tập: Những bộ môn phù hợp với người bị thoái hóa khớp là đi bộ, đạp xe, yoga, bơi lội… Mỗi lần luyện tập bạn không nên tập quá 30 phút và trước khi thực hiện cần khởi động bằng cách gập duỗi gối, căng cơ cẳng chân trong 5-10 phút. Sau khi luyện tập không nên ngồi nghỉ ngay mà cần vận động khớp gối nhẹ nhàng trong 5 phút.
• Vật lý trị liệu là việc dùng các yếu tố vật lý như nhiệt, điện, sóng,… Với người thoái hóa khớp, vật lý trị liệu giúp bệnh nhân giảm các cơn đau và phục hồi lại được chức năng vận động.
• Sử dụng các bài thuốc dân gian: Một số loại thảo dược xung quanh chúng ta như đu đủ xanh, mễ nhân, rễ cây trinh nữ, rễ cây đinh lăng… mang lại hiệu quả lâu dài cho người thoái hóa khớp và đặc biệt là rất an toàn với sức khỏe người bệnh. Tuy nhiên, khi sử dụng các bài thuốc dân gian này đòi hỏi người bệnh cần kiên trì áp dụng trong thời gian dài để thấy được kết quả rõ rệt.
• Chế độ ăn uống khoa học bổ dung đầy đủ chất dinh dưỡng và đặc biệt là Canxi, Omega-3, Vitamin D giúp cho xương khớp chắc khỏe ngăn ngừa thoái hóa khớp. Tránh sử dụng rượu bia, đồ ăn nhiều đường, nhiều muối…

Phòng ngừa thoái hóa khớp

• Có chế độ sinh hoạt, luyện tập, ăn uống khoa học, hợp lý, nhất là từ sau 40 tuổi.
• Tránh các tư thế không phù hợp hoặc động tác quá mạnh khi làm việc, sinh hoạt.
• Kiểm soát cân nặng, duy trì cân nặng hợp lý, tránh béo phì để giúp giảm áp lực lên các khớp xương.
• Đi khám bác sĩ ngay sau khi có các dấu hiệu bất thường về khớp, nhờ đó chẩn đoán và có biện pháp điều trị kịp thời.
• Cung cấp cho cơ thể những dưỡng chất cần thiết, tốt cho xương, sụn giúp cân bằng quá trình thoái hóa và tái tạo của sụn khớp, làm tăng độ dẻo dai, sức bền cho cơ xương khớp.
• Không mang vác nặng, làm việc quá sức.
• Giữ tư thế thẳng khi đi đứng, ngồi làm việc.
• Tập luyện thể dục thể thao thường xuyên, khởi động trước và tập luyện đúng tư thế.

Thoái hóa khớp gây ảnh hưởng rất lớn đến cuộc sống sinh hoạt, công việc của chúng ta bởi vậy việc bổ sung kiến thức về bệnh chính là thông tin vô cùng hữu ích và quan trọng. Ngay khi thấy nghi ngờ hoặc nhận thấy dấu hiệu thoái hóa gây ra hãy nhanh chóng tìm đến cơ sở chuyên khoa uy tín để được chẩn đoán, điều trị kịp thời.